Hoewel advocaten en academici stevige kritiek hebben op het inzetten van undercoveragenten is de politie daar de afgelopen jaren mee door gegaan. Tussen 2014 en 2016 werden 189 keer undercoveragenten ingezet. Dat blijkt uit gegevens die het AD heeft opgevraagd.
Agenten die undercover gaan zijn specialisten van het team Werken Onder Dekmantel (WOD). Ze worden ingezet bij allerlei misdrijven van moord tot fraude. Infiltranten doen zich dan voor als bijvoorbeeld drugshandelaar, financieel specialist, lid van een motorclub of wapenhandelaar. Het werk kan variëren. Zo kan een WOD-er drugs en wapens kopen van een crimineel. Ook infiltreren undercoveragenten in criminele groeperingen of knopen ze langdurige ‘vriendschappen’ met verdachten of mensen aan, die mogelijk iets weten over de verdachte.
2,5 miljoen euro
Jaarlijks worden zo’n 60 tot 80 undercover operaties opgezet. Maar de afdeling die de WOD-activiteiten coördineert krijgt zo’n 170 verzoeken per jaar binnen. De kosten van de stiekeme operaties bedragen zo’n 2,5 miljoen euro. De langste undercover operatie duurde zo’n 3 jaar.
Potentiële werkgever
Er zijn talloze zaken bekend waarbij WOD-ers zijn ingezet. Zo is er de zaak van Wim S. die ervan werd verdacht zijn vrouw Heidy Goedhart (foto) in 2010 met een baksteen te hebben vermoord. S. bekende uiteindelijk tegenover een potentiële werkgever dat hij Goedhart had vermoord. De bekentenis van S. vond plaats nadat de undercover agent – waarvan de verdachte dacht dat het een inmiddels bevriende werkgever was – hem een baan had aangeboden. S. kon die baan alleen krijgen als hij volledige opening van zaken zou geven over zijn verdenking dat hij zijn vrouw zou hebben vermoord. S. werd in hoger beroep veroordeeld tot 20 jaar cel. (Tekst loopt door onder de afbeelding.)
Kritiek
Zowel vanuit de academische wereld als vanuit de advocatuur is flinke kritiek op het inzetten van WOD-ers. Ook in de zaak van Wim S. Emeritus hoogleraar wetenschapsfilosofie Ton Derksen bijvoorbeeld noemde de werkwijze van de politie in verschillende media ‘immoreel’ en ‘slinks’. En Arthur van der Biezen, de advocaat van S., sprak over misleiding als opsporingsmiddel. ‘Het gehele (undercover-) traject is enkel gericht op het verkrijgen van een bekentenis. Werd vroeger op de politieacademie geleerd dat het doel van een politieverhoor is het verzamelen van informatie ten behoeve van de waarheidsvinding dan wordt nu gestreefd naar het ontlokken van een bekentenis’ schreef hij eerder op Crimesite. Deze zogenaamde Mr. Big-methode is inmiddels in meerdere landen vrijwel verboden. De zaak van Wim S. ligt momenteel bij de Hoge Raad.
Engelse handelaren
Ook worden er buitenlandse undercovers ingezet bij operaties in Nederland. De onlangs veroordeelde Brabantse drugshandelaar John H. bijvoorbeeld liep tegen de lamp, omdat hij in een hotel in Scheveningen dacht 10 kilo cocaïne à 260.000 euro te verkopen aan Engelse handelaren. In werkelijkheid bleken het Britse undercover agenten te zijn. H. werd mede door het undercover traject uiteindelijk veroordeeld tot 8 jaar cel. Het was niet de eerste keer dat buitenlandse WOD-ers in Nederland werden ingezet. De groep rond xtc-handelaar Janus van Wesenbeeck bijvoorbeeld werd opgerold na een langdurige undercover-operatie van twee Britse agenten (Nina en Billy), die op de camping verbleven waar Van Wesenbeeck woonde.
Geluidsopnames
Bijkomend probleem bij de undercover operaties is dat er vaak geen geluidsopnames worden gemaakt van de communicatie tussen de WOD-ers en de verdachten. Dat betekent dat een agent pas veel later een proces-verbaal kan opmaken en dan moet putten uit zijn geheugen. Dat kan gemakkelijk tot onvolledige of onjuiste processen-verbaal leiden, zo vinden advocaten.