Advocaat: ‘discussie over EncroChat-operatie gaat iedere Nederlandse burger aan’

Een verhoor van een anonieme officier van justitie over de hack op de telefoons van gebruikers van EncroChat – waar de rechtbank in Den Bosch in juni 2021 om heeft verzocht – is nog altijd niet afgerond. Er is tumult over: de gang van zaken rond het verhoor van de officier van justitie van het landelijk parket “LAP 0797” is uniek. De zaak is erg belangrijk voor de afhandeling van rechtszaken waarin pgp-chats van EncroChat het bewijs vormen. De rechtbank gaf twee keer opdracht voor het verhoor. Eén keer is het gestaakt. Een verzoek van het Openbaar Ministerie om het niet door te laten gaan werd afgewezen. En nu is er een wraking van de rechter-commissaris die het verhoor moet begeleiden afgewezen. ‘Het lijkt wel of rechters niet geïnteresseerd zijn in de discussie’, zegt een advocaat.

Door @Wim van de Pol

In 2020 maakte de politie een grote klapper. Een aantal maanden lang keken rechercheurs live met alle chats van alle EncroChat gebruikers en sloegen die chats op. Die chats zijn nu bewijs in vele rechtszaken tegen zware criminelen in moord- en drugszaken (in sommige zaken zijn er al veroordelingen). In al die rechtszaken willen advocaten toetsen hoe die hack in zijn werk is gegaan en of het Encro-bewijs rechtmatig en betrouwbaar is. In één enkele zaak stemde rechtbank ermee in om een belangrijke officier van justitie te horen als getuige. Een belangrijk besluit.

De Bossche rechtbank besloot in maart 2021 in een xtc-zaak dat een officier van justitie van het landelijk parket zou moeten vertellen over de hack van de EncroChat-server en Encro-telefoons (in Frankrijk in 2020). Het was voor het eerst dat een rechtbank zo’n verzoek toewees. De zaak in Den Bosch wordt dus door procesdeelnemers van lopende rechtszaken bij meerdere rechtbanken met argusogen gevolgd.

Vermomd

Maar nu heeft dat verhoor nog altijd slechts voor een klein deel plaatsgevonden doordat er vanaf oktober 2021 heel veel gesteggel over is. De advocaten in de zaak stellen dat het Openbaar Ministerie kennelijk niet wil dat de officier van justitie vrijuit kan spreken over wat er tijdens de hack door de politie van de EncroChat-servers in Frankrijk is gebeurd.

Nadat de rechtbank in juni 2021 bepaalde dat bij de rechter-commissaris deze officier LAP 0797 zonder enige beperking zou moeten worden gehoord, bleek dat pas in november 2021 te kunnen gaan gebeuren. Toen dat verhoor eenmaal aan de gang was verliep dat zeer moeizaam. De officier moest vermomd en per video online in een andere ruimte worden verhoord. Er vond veel discussie plaats over vraagstelling en antwoorden. Na een paar uur besloot de rechter-commissaris dat het verhoor ’te stroperig’ verliep en ze staakte het verhoor. Tot grote verontwaardiging van de deelnemende advocaten.

Niet doorgaan

De rechter-commissaris stelde daarna (onder meer) voor aan de rechtbank om duidelijke afbakening van de vragen (‘kaders te schetsen’). Daartegen maakten de advocaten van de hoofdverdachten, Cem Polat, Ruben Poppelaars, Erik Thomas en Sanne Schuurman, hevig bezwaar. De rechtbank weigerde kaders te stellen, maar bepaalde wel dat de advocaten hun vragen voor het verhoor aan de rechter-commissaris zouden opgeven, zodat het verhoor soepeler zou verlopen.

Deze zomer kon een in juni van dit jaar gepland verhoor om onbekende redenen niet doorgaan.

‘Niet relevant’

Tijdens de uiteindelijke hervatting van het verhoor, deze week, oordeelde de rechter-commissaris dat een aantal onderwerpen waarover de advocaten vragen wilde stellen niet relevant waren en dus niet meer aan de orde zouden komen. Dat waren onderwerpen, waarover zij in november 2021 zelf wel vragen stelde en advocaten toen nog wel vragen konden stellen.

Op dat moment wraakten de advocaat Ruben Poppelaars en de advocaten van de andere verdachten de rechter-commissaris, omdat die zich door het buiten spel zetten van bepaalde vragen mogelijk partijdig of vooringenomen zou hebben betoond. De wrakingskamer wees dat verzoek dinsdag af.

Advocaat Ruben Poppelaars noemt de houding van de rechter-commissaris zeer teleurstellend:

De discussie over de rechtmatigheid van de EncroChat-operatie gaat iedere Nederlandse burger aan want het is een discussie die gaat over fundamentele principes van ons strafrecht. Het bepaalt de kaders voor het verzamelen van grote hoeveelheden data van grote hoeveelheden (onbekende) burgers binnen de strafrechtelijke opsporing. Dus ook data van niet-verdachte burgers. Het Openbaar Ministerie doet al jaren haar best om zo weinig mogelijk informatie prijs te geven. Maar die informatie is wel van belang voor het bepalen van die kaders. In veel zaken toont de rechtspraak zich weinig geïnteresseerd in deze discussie. Nu is er dan een rechtbank die zegt dat de verdediging wel degelijk een mogelijkheid moet krijgen om relevante informatie te krijgen en daarom bepaalt dat de belangrijke officier van justitie moet worden gehoord. En de slotsom is nu dat de rechter-commissaris alsnog voorkomt dat het een transparant proces wordt. Ik vind dat zeer teleurstellend.

Donderdag gaat het verhoor van officier LAP 0797 bij de rechter-commissaris verder. Met de beperkingen die de rechter-commissaris stelt.

Zie ook:

Drietal in Nederland gearresteerd voor witwassen en runnen EncroChat

Belgische rechtbank gebruikt EncroChat-bewijs niet

Frans Hof keurt staatsgeheime Encro-hack goed

‘Veel data van Encro-telefoons verdwenen’

Europese advocaten: open brief met zorgen over EncroChat aan Europees bestuur

Rechtbanken hoorden lang niet alles over EncroChat-hack (UPDATE)