In Zweden is een driedelige documentaire verschenen over de invloed van gangsterrap in het Scandinavische land. Een nieuwe generatie gangsterrappers verovert Zweden en pronkt bovenaan de hitlijsten. Maar achter de hitschermen zijn de beeldende teksten gekoppeld aan echte gewelds- en levensdelicten.
Door Roel Janssen
In oktober 2021 werd in de Zweedse hoofdstad Stockholm de 19-jarige Zweedse gangsterrapper Einár (echte naam Nils Grönberg) doodgeschoten. De liquidatie van deze enorm populaire rapper bracht een shockgolf teweeg in Zweden. Voor de moord is nog niemand veroordeeld. Wel werd op Eerste Kerstdag 2022 iemand geliquideerd die werd verdacht betrokken te zijn geweest bij de moord.
Maatschappelijk debat
Aan de moord op Einár ging in het voorjaar van 2020 een spraakmakende ontvoering vooraf. Voor betrokkenheid hierbij werden onder meer de rappers Yasin en Haval veroordeeld en laaide in Zweden een debat over gangsterrap op. Welke rol speelt muziek bij het dodelijke geweld? Mag de muziek van de artiesten in openbare ruimtes worden afgespeeld? Mogen ze wel een prijs krijgen?
Grammy’s
Einár gold als een van de meest succesvolle artiesten van Zweden. Hij was de meest gestreamde Zweedse artiest op Spotify in 2019 en won in 2020 twee Grammy’s. De prijzen voor deze blanke artiest werden in Zweden gezien als een beladen onderscheiding in een scene waar de meeste rappers een migratie-achtergrond hebben.
Tegelijkertijd had Einár innige banden met criminelen. Toen hij als 16-jarige doorbrak, droeg hij een videoclip op aan een bendeleider uit het district Enskededalen die kort daarvoor was vermoord.
Verbazingwekkend
Volgens de Zweedse muziekjournalist Petter Hallén is het tegenwoordig niets nieuws dat een jonge man een gewelddadige dood sterft, maar dat een van de grootste artiesten van het land wordt ontvoerd door enkele van de grootste artiesten van Zweden, is wél verbazingwekkend. ‘Het is alsof Adele Ed Sheeran gaat ontvoeren’, aldus Hallén.
Urgentie
Hiphop, de populairste muziekstroming in Zweden, geldt als een bliksemafleider voor de slepende problemen in het land waar wapengeweld en bendeoorlogen aan de orde van de dag zijn. Deskundigen in de docu zien het geweld als onderdeel van een groter maatschappelijk probleem. De muziek ventileert deze problematiek en beeldt het uit, terwijl de artiesten ondertussen bij geweldsdelicten betrokken zijn.
Oplaaiend bendegeweld
De onopgeloste moord op Einár heeft de Zweedse rapscene niet alleen op zijn kop gezet, maar zijn lot en het geweld hebben ook een gezicht gegeven aan kwesties die in Zweden al jaren onder de oppervlakte kolken. Daarnaast geven ze nieuwe urgentie aan debatten in het politieke spectrum over toenemend wapengeweld, immigratie en bendeoorlogen.
Zweden worstelt al zeker zes jaar met een toename van bendegeweld en sindsdien is er een verschuiving gaande van een van de veiligste landen ter wereld naar een van de meest gewelddadige landen van Europa. In 2021 waren er minstens 342 schietpartijen, waarbij 46 doden vielen (tegenover 25 schietpartijen in 2015). Ook vonden er tientallen bomaanslagen plaats.
Opkomst en invloed
De driedelige documentaire Uppdrag granskning: Topplistans 100-gubbar (‘missieoverzicht: de top 100 jongens’) laat in ruim een uur de opkomst en invloed van gangsterrap in Zweden zien met de daarbij horende conflicten van de afgelopen acht jaar en een selectie van tracks en teksten die linken naar het geweld. Ook zien we een van de frontmannen van de eerste Zweedse gangsterrapformatie Kartellen, in 2008 opgericht door Leo “Kinesen” Carmona. Hij werd in Finland tot levenslang veroordeeld voor medeplichtigheid aan moord. In de praktijk zat hij bijna 17 jaar vast. Hij kwam vrij in 2021.
Parallellen met Nederland
De problemen die in de Zweedse gangsterrapscene en maatschappij aan de oppervlakte komen, doen soms denken aan de invloed van de gangsterrapscene in Nederland. Ook hier lopen succes op straat en de daarbij horende muziek over een hachelijk dun lijntje. Straatbendes als Green Gang en Zone6 (met JoeyAK en Bigidagoe) uit Amsterdam-Zuidoost refereren in hun rapteksten volop aan het straatleven, doorspekt met geweld, drugshandel en ripdeals.
Van onschuldig flirten met stapels geld, dure Rolexen en luxe auto’s ging het naar vuurwapens showen en doodsbedreigingen in gangster- en drillrapvideo’s. En naar dodelijke slachtoffers, zoals op de Pier in Scheveningen, in Rotterdam en in Amsterdam-Zuidoost. Het boek Straight Outta Crime beschrijft de invloed en populariteit van de gangsterrapscene in Nederland.
Hoewel er in Zweedse achterstandswijken relatief meer bendegeweld lijkt voort te komen dan in Nederland, zijn er zeker parallellen te trekken tussen beide rapscenes. Evenals in Zweden wint ook hier een nieuwe generatie gangsterrappers aan populariteit en is het inmiddels een van de meest gestreamde muziekgenres onder jongeren.
De documentaire Uppdrag granskning: Topplistans 100-gubbar (in het Engels ondertiteld) is hier te zien.
Zie ook:
Zweedse politie zoekt naar schutter(s) die 12-jarig meisje op straat doodden
‘In Dubai opgepakte Mekky betrokken bij drievoudige moord in Zweden’